JAN MAGAZINE 10, rubriek UIT ERVARING, oktober 2016

Maria Goos: 'Ik ken niemand zo vrij als ik'

Count your blessings and cut your losses. Scenarist Maria Goos (60) beseft maar al te goed dat ze gezegend is met haar werk, kinderen en vrienden. Juist omdat ze ook heeft verloren in de liefde en ziek is geweest. Ze werd er zachter door, en minder ambitieus. ‘Het was zo’n leven van voorspoed, dat kon natuurlijk niet eeuwig zo doorgaan.’

Tekst: Nienke Pleysier.
Foto's: Inga Powilleit. Styling: Lizette Blok. Visagie: Jan Fuite @ House Of Orange Met Dank Aan Zara


WAT ZOU JE, MET DE KENNIS VAN NU, GRAAG OP JE TWINTIGSTE HEBBEN WILLEN WETEN?
‘Ik ben heel lang, met de allerbeste bedoelingen, erg moralistisch geweest. Zelf noemde ik dat liefde. Of vriendschap. Ik zag dat veel mensen in mijn directe omgeving rampzalige beslissingen namen, bijvoorbeeld door razendsnel een verslaving te ontwikkelen. Daar probeerde ik dan iets aan te doen. Maar het is nooit gelukt, ik ben er alleen maar mensen door kwijtgeraakt. Maar ja, als je dat allemaal al weet op die leeftijd, ga je je ook niet intens en diep met mensen verbinden. En dat verbinden heeft me altijd wel heel veel gegeven.’

HOE ONTDEKTE JE DAT JE GOED KON SCHRIJVEN?
‘Ik begon op mijn twaalfde met brieven naar mijn vriendin die naar Curaçao verhuisde, op van dat dunne, lichtblauwe luchtpostpapier. Toen was ik al dol op de handeling, de concentratie. Dat je, vooral als je met de hand schrijft, je gedachten kunt vertragen. En op de Toneelschool begon ik met monologen en dialogen. Ik kan me nog het gevoel herinneren toen ik die voor het eerst schreef: ik trilde letterlijk van opwinding, zo leuk vond ik het.
Uit die fysieke reactie zou ik kunnen opmaken dat het, in ieder geval bij mezelf, heel veel teweegbracht. Ik voelde een enorm geluk, een opwinding, en energie. Maar wat als het nooit door iemand was opgemerkt? Was ik dan ook blijven schrijven? Dan was ik waarschijnlijk iets anders gaan doen en blijven schrijven voor de lol, voor een amateurtoneelgezelschap of zoiets. Ik realiseer me dat ik ongelooflijk gezegend ben dat ik mijn geld verdien met iets wat ik ook zou doen als ik er niks voor zou krijgen.’

IN WELK OPZICHT BEN JE DE LAATSTE JAREN VERANDERD?
‘Ik ben zachter geworden. En minder ambitieus, vooral in het vasthouden van mensen en relaties. Door mijn scheiding, nu drie jaar geleden, ben ik mijn man kwijtgeraakt, maar ook een aantal vrienden. Zelfs heel hechte vriendschappen. Het was niet een kwestie van partij kiezen, maar deze mensen konden mijn verdriet niet aan. Toen zijn er deuren met een enorme klap dichtgegaan. En daar heb ik me vrij snel bij neer kunnen leggen. Twintig jaar eerder had ik dat niet gekund, dan was ik in paniek geraakt. Had ik gedacht: dat ik daar niet eens op kan vertrouwen! Maar dat is zo. Een mens kan zichzelf niet eens vertrouwen. Denk je dat Peter (Blok, red.) vier jaar geleden had gedacht dat hij van mij zou scheiden? Dat hij mij zou verlaten voor iemand anders? No way. Als ik dat had gezegd, was hij van zijn stoel gevallen. Maar ja, het is gebeurd. Je krijgt nu eenmaal geen garanties in het leven. Nergens voor: niet voor je gezondheid, de liefde, vriendschappen. Ik vind dat niet per se deprimerend, want als er geen garanties zijn, is het een open gebied. Dus kun je kiezen: oké, ik krijg geen garanties dus begin ik er maar niet aan, of geloof ik er maar niet in. Of je denkt: ik krijg geen garanties, dus ik kwak mezelf erin en we zien wel.’

KANKER KRIJGEN, VERLATEN WORDEN DOOR JE GROTE LIEFDE; HET ZIJN MISSCHIEN WEL ONZE GROOTSTE ANGSTEN. WAT GEBEURT ER ALS JE DAT OVERKOMT?
‘Tien jaar geleden kreeg ik kanker. Ik heb er altijd wel rekening mee gehouden dat zoiets zou kunnen gebeuren. Dus toen de diagnose werd gesteld dacht ik: hier is het dan. En niet: waarom ik?
Het was tot dan toe zo’n leven van voorspoed, dat kon natuurlijk niet eeuwig zo doorgaan. Er was geen verzet of boosheid. Ik ben wel heel bang geweest. En ik had enorme chemische depressies. Dan zeiden mijn dochters tegen me: “Mam, je weet wel dat dit chemisch is hè? Je hebt een liter ammoniak gedronken.” Als je depressief bent, heb je die relativering zelf niet. Maar mijn scheiding was veel moeilijker te accepteren, want dat mijn huwelijk eindigde, was een keuze van hem.’

WAT VOOR ZINNIGS KUN JE, NA HET STUKLOPEN VAN EEN ‘GOED HUWELIJK’, CONCLUDEREN OVER DE LIEFDE?
‘Peter en ik hebben elkaar ongelooflijk veel gegeven. Hij met zijn ratio en ik met mijn gevoel. We waren enorm complementair. Ik schoot altijd maar alle kanten op: én lachen én huilen, hij heeft mij als een soort wankele caravan uitgelijnd. Hij heeft mij heel stabiel gemaakt. Maar uiteindelijk is liefde niet de oplossing voor alles. Als iemand niet gelukkig is met zichzelf, dan kan de liefde heel lang een stevig verband om de wond zijn, maar daaronder gaat het zweren. Heel veel mannen komen er halverwege hun leven achter dat het niet helemaal geworden is zoals ze hadden gewild. En wat ze dan doen is niet zichzelf, maar hun situatie veranderen. Misschien helpt het. In ieder geval geeft het nieuwe impulsen, nieuwe energie. En op die energie kun je best oud worden, zonder dat je echt dingen met jezelf aan hoeft te gaan. Naar je eigen wonden hoeft te kijken. Ik heb de liefde in die zin wel een beetje overschat. Ik heb ontzettend lang gedacht dat het alle wonden zou kunnen helen. Maar dat is niet zo. De liefde is geen medicijn. Het is een geweldig cadeau, maar het zal nooit een diep gemis in jezelf, of een diepe onvrede met jezelf, genezen. Dat moet je echt zelf doen.’

ZIE JE JEZELF NOG EENS JE LEVEN DELEN MET IEMAND?
‘Ik heb een heel hechte vriendschap met Vincent, een gitaarleraar, maar we hebben geen relatie. Geen seks. Dat gaan we ook niet doen. Nee, dat risico gaan we niet nemen, we hebben het veel te goed zo, samen. En ik heb een heel fijn netwerk van mannen om me heen. En mijn allerbeste vriendin Wivineke, met wie ik al veertig jaar bevriend ben en die ik bijna elke dag spreek. Maar of een liefdesrelatie me nog eens gaat overkomen? Ik hoop het. Maar ik zie mezelf eigenlijk niet meer met iemand samenwonen. Ik moet er niet aan denken, eerlijk gezegd. Diepe intimiteit en exclusiviteit met iemand zou ik wel heel graag willen. Maar of het nog gaat gebeuren? Nu in ieder geval niet. En als ik nu nog een relatie zou krijgen, zou het ook heel anders zijn. Want hij hoeft niet meer de vader van mijn kinderen te zijn, ik hoef niet mijn leven met hem te delen, ik hoef niks aan die persoon te veranderen of compromissen te sluiten. Waarom zou je nog? Iemand is wel zo’n beetje klaar op deze leeftijd. Dus het wordt sowieso vrijer. Misschien wel zoals het zou moeten zijn. Alleen is zo’n soort relatie eerder in je leven helemaal niet mogelijk, als je samen een gezin probeert te runnen. Dan kun je niet zonder compromissen.’

WAT HEB JIJ GOED GEDAAN, ALS MOEDER?
‘Mijn kinderen zijn evenwichtig. Ze zijn gelukkig, heel sensitief en tegelijk rationeel. Het zijn feestbeesten, godzijdank. Maar ze zullen niet zo gauw heel domme, slechte dingen doen. Dat hebben ze niet nodig. Verder zijn we totaal op ons gemak bij elkaar. We gaan ook elk jaar met zijn drieën op vakantie. Dus als ik het zo bekijk, denk ik dat ik het wel goed heb gedaan. Wat ik heb geleerd, is dat kinderen helemaal niet gaan doen wat jij wilt dat ze gaan doen. En ze gaan ook niet worden zoals jij wilt dat ze gaan worden. Ze gaan jou nadoen, en dat vinden niet alle ouders leuk om te zien. Daarom vind ik het zo erg als ouders aan hun kinderen laten zien dat ze ongelukkig zijn met hun leven, of met elkaar. Dan is het voor een kind heel moeilijk om zelf wel gelukkig te zijn.
Er is overigens ook één ding waarvan ik denk: wel godverdomme, dat heb ik toch niet goed gedaan. Peter en ik hebben onze dochters altijd gezegd: het maakt niet uit wat je gaat doen in het leven, als je het maar “vol” doet. Met een enorme passie. Want dat is voor mij altijd heel belangrijk, bijna levensreddend, geweest. Wij dachten dat we onze dochters met die opmerking enorm veel vrijheid gaven. En pas heel erg laat realiseerde ik me wat een vreselijke claim zo’n opmerking op iemand legt. “Vind iets wat je de rest van je leven met passie gaat doen!” Dat is juist heel dwingend en beperkend. Ik zag een van onze dochters zoeken en zoeken, en toen realiseerde ik me dat. Ik deelde mijn inzicht met haar en daarna voelde ze zich vrijer om haar eigen weg te volgen. Uiteindelijk heeft ze haar plek gevonden: ze is verloskundige geworden. Man, wat een prachtig vak is dat.’

JE BENT AFGELOPEN WINTER ZESTIG GEWORDEN: HOE ERVAAR JE HET OUDER WORDEN?
‘Met heel veel geluk heb ik nog twintig gezonde jaren in het verschiet. Nou, dat vind ik wel wat hoor. Dat is niks, een zuchtje. Het enige wat je kunt doen, is goed voor je lichaam en geest zorgen. Niet al te veel slechte dingen tot je nemen. Interesses blijven houden, voor van alles en nog wat. En elke dag die je krijgt, is een dag om van te genieten. Of niet. Want daar word ik ook een beetje gek van, dat iedereen maar zo geobsedeerd is met “genieten”. Dat dwangmatige gelukkig zijn is zó irritant. Soms is het leven gewoon even stom. En ja, ik weet ook wel, meneer Eckhart Tolle en alle boeddhisten, dat het feit dat ik mag ademen, en het leven in me heb et cetera, genoeg reden is voor diepe dankbaarheid. Maar dat hoef ik toch niet elke minuut te ervaren? Het mag toch ook weleens een beetje doorsukkelen?
En verder is er wel meer rust. Mijn ambities zijn bijgesteld. Ik hoef niet meer te laten zien dat ik het kan, ik hoef geen kinderen meer op te voeden, ik hoef niet meer die heel leuke vrouw van die enorm leuke man te zijn. Er is heel veel dat ik niet meer hoef, en dat is heel fijn. Ik ken niemand die zo vrij is als ik. Ik woon zelfstandig op de plek waar ik het liefst zou willen wonen, ik verdien veel geld met doen wat ik het allerliefste doe, ik kan mijn eigen tijd indelen. Ik kan doen wat ik wil. Als ik morgen naar Rome wil vliegen, dan vlieg ik naar Rome. Maar dit klinkt misschien allemaal wel erg hysterisch optimistisch. Zet er maar bij dat ik nog regelmatig ook zeer diepe dalen heb.’

MAAKT GROOT VERDRIET STERKER? WERD JE ERDOOR GELOUTERD?
‘Een van mijn artsen zei nadat hij het slechtnieuwsgesprek met mij had gevoerd: “Je zult het niet geloven, maar er zijn mensen die dit overleven en dan achteraf zeggen: ‘Ik had het niet willen missen, het heeft me zo veel opgeleverd.’” Die ervaring heb ik helemaal niet. Ik had het dolgraag willen missen, die hele kankershit. Ik weet niet hoe ik dan nu was geweest. Misschien had ik dan nog steeds in die veel te hoge versnelling geleefd. Want ik heb mijn leven wel aangepast, maar dat was zonder die kanker misschien ook wel gewoon gebeurd. Nee, dat enorme veranderen en die enorme inzichten zijn mij bespaard gebleven. Misschien is het grootste inzicht wel gewoon dat je het moet doen met wie je bent. Ik mediteer tegenwoordig elke dag een uur en dat doet me ontzettend goed. Het is heel fijn om je eigen lichaam intens te ervaren. Zoals je dat met seks hebt: de ervaring dat je de beperking van je lichaam overschrijdt. En dat het dan allemaal zo fijn samenvalt. Dat er geen morgen is, geen gisteren, alleen maar dit moment. Sommige meditaties stellen de vraag: wie is dat nu, degene die ademt, die observeert? Wie is dat? En ik merk dat ik daar wel met zachtheid naar kan kijken, naar wie dat is. Ik weet niet of ik haar al heel goed ken, maar ik mag haar wel.’



Maria in het kort
Maria Goos is bekend van het schrijven van scenario’s voor talloze gelauwerde televisieseries, toneelstukken en films, waaronder Pleidooi, Oud Geld, Cloaca, Leef! en Volgens Robert. Ze schreef ook het scenario van de nieuwe AVROTROSdramaserie La Famiglia (eerste aflevering op 29 september, NPO 1). Maria is sinds drie jaar gescheiden van acteur Peter Blok, met wie ze twee dochters (28 en 24) heeft. Ze woont in Amsterdam.