Herinneringen aan Willem van de Sande Bakhuyzen
Dagkrant Nederlands Film Festival, zondag 27 september 2015, pagina 7
(→ lees hier de complete digitale editie)

De Professionals

door: SE, BB, IV, TS & GS
beeld: Felix Kalkman

Herinneringen aan Willem van de Sande Bakhuyzen

Vandaag is het tien jaar geleden dat toneel-, cabaret- en filmregisseur Willem van de Sande Bakhuyzen op 47-jarige leeftijd overleed. Dat was uitgerekend één dag voor zijn Leef! in première ging als openingsfilm van het Nederlands Film Festival. De film werd destijds op de slotavond bekroond met de Publieksprijs, net zoals zijn Cloaca jaren eerder. Van de Sande Bakhuyzen laat een even bescheiden als fijn oeuvre na. Hieronder haalt zijn cast & crew herinneringen aan hem op. "Ik mis zijn stem en zijn hand in de Nederlandse film."

"Willem en ik zaten op dezelfde opleiding, de toneelschool in Maastricht. Daardoor spraken we dezelfde taal. We hadden dezelfde weerzin tegen pretentieus, kil theater en we werkten allebei altijd vanuit de personages. Ik als schrijver, hij als regisseur. We bespraken mijn stukken en scenario's uitgebreid, maar ik geloof niet dat we ooit één zin besteed hebben aan de plotontwikkeling. Als iets niet lekker voelde, of niet goed liep, dan zochten we de oplossing altijd in een verandering in de karakterontwikkeling, maar nooit in de plot. Willem had een fotografisch geheugen. Hij kon verschillende versies als in een split screen in zijn hoofd naast elkaar leggen. Ik kan dat helemaal niet. Als ik een nieuwe versie schrijf, dan is daarmee de vorige gewist. Hij was soms vaag over wat hem niet beviel. Dan zei hij: 'Ik krijg die scène niet aan de praat.' Vaak had ik geen idee waarom niet en dan vertimmerde ik er maar wat aan. Dat was altijd precies wat hij bedoelde. Ik denk weleens dat elke verandering in zo'n situatie, gezien wordt als een verbetering, omdat er soms staar ontstaat bij sommige scènes. Hij kon ongelooflijk boos zijn en zich miskend voelen. Dat werd niet minder naarmate hij meer erkenning kreeg, eerder meer. Miskenning en woede waren zijn motor. Hij kon dat helemaal niet missen. Als hij was blijven leven, dan waren we vast een tijd uit elkaar gegaan. Hij was enorm ambitieus en wilde niet de onderaannemer van mijn werk zijn. Maar, ik denk dat we ook weer bij elkaar waren gekomen, na een paar jaar. Of hij was in het buitenland gebleven. Hij had plannen in Australië." Maria Goos (scenarist)

"Op basis van de scenario's van Kees Prins en ondergetekende vroegen we geld aan het (toen nog) Stimuleringsfonds om Bij ons in de Jordaan te mogen maken. Na enig duwen en trekken werd dat toegekend. Zo. Binnen. En nu gaan we alles helemaal anders doen, grijnsde Willem. Hij deed het niet zoveel anders, hij deed het wel nog heel veel beter dan op basis van de scripts mocht worden verondersteld. Willem was briljant in alle drie bekwaamheden die je van een regisseur verwacht: beeld, acteursregie en narratie. Nog steeds blijft zijn naam een van de eerste die je te binnen schiet als mogelijke regisseur voor een nieuw project. Maar dat kan niet meer. Willem is er niet meer." Frank Ketelaar (scenarist en regisseur)

"Een groot talent en bezeten werker. Hij wordt gemist. Het was heel fijn werken met hem, je kon heel erg met hem lachen. Hij gaf inspirerende aanwijzingen, het was geen man die dacht in enen en nullen. Ik denk dat hij ook een beetje werd miskend door het Nederlandse filmestablishment. Hij kwam natuurlijk uit het theater, niet uit het wereldje. Tegelijkertijd was dat zijn drijvende kracht, denk ik. Hij maakte prachtige films als Lepel, Leef! en Familie. En de tv-serie die jarenlang de standaard was qua kwaliteit: Oud Geld. Willem had nog 25 jaar lang mooie dingen moeten kunnen maken. Het leven is onrechtvaardig. Of beter gezegd: de dood." Mark Rietman (acteur)

"Ik heb met Willem 2,5 film gemaakt, 50 minuten tv-drama Hotel Bellevue, en speelfilms Cloaca en Lepel. Filmavonturen die voor mij legendarisch zijn, en de toon hebben gezet van mijn carrière. Willem en ik hebben ook samen 2,5 film gekeken, want hij was altijd megadruk, had nooit tijd voor de bioscoop. Jackass: The Movie zagen we gedeeltelijk toen we in een shoarmazaak zaten te wachten op eten. We zijn gebleven, en hebben zo hard gelachen! Hot Shots! Part Deux zagen we stoned, we waren supermelig. Heerlijk. Lost Highway van David Lynch, een film die ik tot dat moment nooit helemaal begreep. Maar Willem kon hem volledig duiden na afloop, hij zag haarscherp waar het over ging! Dank daarvoor. Ik mis je man! Love!" Guido van Gennep (director of photography)

"Wij hebben ontzettend veel mooie en intense herinneringen aan Willem. Hij was een enorm gedreven, creatieve man. Hij kon verschrikkelijk hard werken en zette zich altijd meer dan 100 procent in voor de film die hij wilde maken. 15 jaar geleden hebben wij Willem benaderd voor onze speelfilm Lepel, een bijzondere familiefilm van schrijfster Mieke de Jong met o.a. Barry Atsma en Carice van Houten in de hoofdrollen. Met deze volwassen acteurs kon Willem lezen en schrijven, maar hij maakte zich vlak voor het draaien enorme zorgen over de regie van de kinderen. Werken met jonge acteurs was hij als ervaren theaterregisseur niet gewend. Al na de eerste draaidag viel er een enorme last van zijn schouders, want ook met het regisseren van kinderen kon hij uit de voeten. Het was voor ons heel speciaal om het afgelopen jaar met zijn zoon Matthijs te werken. Matthijs vertolkte de hoofdrol in onze film BOY 7van regisseur Lourens Blok, waarvoor hij op het NFF een nominatie voor Beste Acteur in de wacht sleepte. We kwamen tot de ontdekking dat Willem niet alleen een topregisseur was, maar dat zijn zoon met dezelfde bezieling en gedrevenheid fantastische acteerprestaties neerzet. Willem zou waanzinnig trots zijn geweest. Het is een ontzettend gemis dat hij dit zelf niet mee heeft mogen maken." Joost de Vries en Leontine Petit (producenten Lemming Film) "Aan Willem heb ik mijn eerste grote filmrol te danken. Ik speelde vooral in het theater en tv-series tot mijn dertigste. Maar Willem durfde het aan om mij een hoofdrol in Lepel te geven. Ik herinner me hem als een gedreven, fanatieke en eigenwijze regisseur die tot het uiterste ging om iets moois neer te zetten. Dat zie je terug in zijn producties. Zo heeft hij een enorme filmische impuls aan het televisielandschap gegeven. Oud Geld was eindjaren negentig een unieke kwaliteitsdramaserie op de Nederlandse televisie, met een goed uitgewerkt scenario, topacteurs en een ijzersterk verhaal. Ik denk dat de makers van series als Penoza en Overspel allemaal naar Oud Geld zullen wijzen als inspiratiebron. Willem was een echte acteursregisseur, hij kende als geen ander dat kwetsbare en egocentrische wat veel acteurs hebben. Misschien kwam dat wel omdat Willem zelf ook een beetje een rebel was. Een einzelganger af en toe. Aan de andere kant kon je ook ontzettend met hem lachen. Ik herinner me dat we in Oost-Duitsland draaiden. We zaten in een hotel in de middle of nowhere, waar werkelijk niets te beleven viel. Toen zijn we uit verveling maar de hele avond biertjes gaan drinken aan de bar, tot we uiteindelijk enorm de slappe lach kregen. Die lach van Willem zal ik niet vergeten." Barry Atsma (acteur)

"Willem was de eerste regisseur in Nederland die televisiedrama maakte waar ik voor thuis bleef. Pleidooi en Oud Geld waren series waar ik ademloos naar keek. Steengoede scripts, geweldige acteurs, en het was Willem die iedereen boven zichzelf uit liet stijgen. Zo ook in Bij ons in de Jordaan, nog steeds een van de mooiste producties waar ik ooit aan meewerkte. Willem had lef, humor, en hij was heel precies. Hij wist goed waar acteren over ging. Dat zijn fijne eigenschappen voor een regisseur. En het waren geen oppervlakkige producties die hij maakte. De enclave, Familie, Cloaca, die grijpen je beet. Ik mis hem nog steeds. Ik ben heel benieuwd naar de films die hij nu zou maken." Jacob Derwig (acteur)

"Ik zie Willem nog steeds voor me zoals ik hem het beste heb gekend; als een ongelofelijk gepassioneerd mens. In de stoel naast mij in de montagekamer, zijn ogen en oren tot het uiterste gespitst. Vastbesloten om ieder detail, ieder pareltje dat hij tijdens opnames had gezien, weer terug te vinden. Hij zette dat in om het verhaal dat we wilden vertellen, tot leven te laten komen. Een vastberadenheid en toewijding die ik altijd enorm heb bewonderd. Het werken met Willem, van onze eerste kennismaking tot onze laatste schnitt, was altijd een feest en nooit hetzelfde. Zijn grenzeloze humor, zijn passie en zijn soms onverwachte boosheid, de liefde voor het vak en voor het leven. Ik heb verschrikkelijk veel van Willem geleerd, en zou dolgraag morgen aan zijn volgende film beginnen." Wouter Jansen (editor)

"Hij was een van de regisseurs, die het beste begreep uit welke bron spelen ontstaat. Dus niet acteren, maar spelen." Peter Blok (acteur)

"Willem leeft voort in mijn gedachten. Ik bewaar hele goede herinneringen aan hem. Je kon vreselijk met hem lachen. Lachen om je eigen belachelijke kanten. Zo herinner ik me bij de opnames van de film Leef! dat ik mij liet gaan bij een cateringtafel. Iets was zo lekker, ik propte gretig nog wat extra in mijn mond. Opeens stond Willem achter mij en citeerde uit de eeuwig op dieet zijnde acteur in Woody Allens film Bullets Over Broadway: 'Just some lemon in my tea...' Wat hem bijzonder maakte als regisseur, was zijn grote liefde voor acteurs. De ruimte die je kreeg om iets uit te zoeken, om te repeteren. Hij legde de lat hoog, en creëerde op de set een sfeer waar je als acteur heel goed in gedijde. Ik mis zijn stem en zijn hand in de Nederlandse film." Jacqueline Blom (actrice)

"Willem was een goede regisseur. Ik heb een keer van zijn talent mogen proeven bij de opnames van Lepel. We zaten toen samen opgesloten in Oost-Duitsland, maar dat was nooit onprettig. In theaterland kom ik zijn zoon, Matthijs, nog wel eens tegen. Hij heeft natuurlijk nog een dochter, Roeltje, al zit zij niet in dit vak. Dat heeft Willem ons gegeven. Het is leuk om dat mooie ventje af en toe weer tegen te komen. Dan zie je toch zijn vader in hem, en herinner je goed hoe Willem was." Loes Luca (actrice)