Tjeerd Kortjens is politiek assistent van de nieuwe staatssecretaris van cultuur, Halbe Zijlstra. Zijlstra die geen enkele ervaring heeft op cultureel gebied, zal zijn beleid mede baseren op de adviezen van Kortjens.

'Zegt u mij nu eens in één zin wat het belang van kunst is.'

Maria Goos is schrijfster van toneelstukken en film- en televisiescripts. Haar werk wordt gewaardeerd door een gemêleerd publiek van zowel ervaren als onervaren kijkers.

'Kunst is seks voor de geest.'



Maria: Ik hoop dat u mij vergeeft dat ik u verzonnen heb.

Tjeerd: Ik moet er inderdaad maar op vertrouwen dat u mij woorden in de mond legt die de visie van dit kabinet op kunst goed weergeven.

Maria: Ik beloof u dat ik daar mijn best voor zal doen. Maar is er dan sprake van een visie?

Tjeerd: De noodzaak tot bezuinigen loopt vooruit op onze visie.

Maria: Moet een visie niet vooraf gaan aan een besluit tot subsidiëring of bezuiniging in welke mate dan ook?

Tjeerd: Wij gebruiken liever het woord 'uitgangspunt' dan 'visie.' Het uitgangspunt is dat de binnen dit kabinet bestaande aversie tegen linkse hobby's, gecombineerd met de opvatting dat niet alle belastingbetalers mee hoeven te betalen aan de uitjes van een selecte groep, leidt tot een bezuiniging van 200 miljoen op díe kunst die buiten het behoud van het cultureel erfgoed valt.

Maria: Vindt u die opvatting, die door Bas Heijne in één column heel overtuigend is weerlegd, niet een armetierig uitgangspunt? Elco Brinkman, Frits Bolkestein, Jaap de Hoop Scheffer en Frans Weisglas zijn het er bijvoorbeeld geheel niet mee eens. Zij stellen dat kunst voor de samenleving een grotere waarde heeft dan de waarde die wordt uitgedrukt in een marktprijs. Uw overtuiging is een economische, maar wel van een kortzichtige aard.

Tjeerd: Een economische overtuiging in deze tijd is fout volgens u?

Maria: Heeft u wel eens bloemen in huis?

Tjeerd: Jazeker. Ik koop elke zaterdag een bos voor mijn vrouw.

Maria: Wat is het nut van die bos bloemen in huis?

Tjeerd: Wacht even: mijn bloemenman houdt zelf zijn broek op. Als hij dat niet meer kan, moet hij een andere baan zoeken. Hij kan niet op maandag bij mij aanbellen voor subsidie om zijn bloemenstal open te houden, opdat ik er op zaterdag mijn bosje kan kopen.

Maria: Nu doet u precies dat wat ik u duidelijk wilde maken: u begint over het economisch belang van dat boeket in uw huis. Maar ik vraag u naar de niet meetbare economische waarde van die bos bloemen. Ik vraag u naar het nut van die bos bloemen in uw huis.

Tjeerd: Dat is iets persoonlijks tussen mijn vrouw en mij. Ik begrijp niet wat die bos bloemen met kunstbeleid te maken heeft.

Maria: Wat is het nut van seks?

Tjeerd: Voortplanting lijkt mij zo. Als u nu richting afschaffing van de kinderbijslag...

Maria: Als het hebben van seks binnen de rijksbegroting zou vallen, zou u dan adviseren om seks te subsidiëren?

Tjeerd: Als u met mij in debat wil, en door daar in toe te stemmen steek ik mijn nek uit, dan verzoek ik u om ons gesprek te beperken tot waar het over moet gaan: de bezuiniging.

Maria: Seks kan ons de ervaring opleveren om buiten de begrenzing van ons eigen lichaam te treden. Zie daar de parallel met de kunst. Kunst is een van de weinige middelen die wij tot onze beschikking hebben om buiten de begrenzing van onze eigen beperkte geest te treden. Kunst is seks voor de geest.

Tjeerd: En daar moet de belastingbetaler geld voor over hebben?

Maria: Ja. Juist nu. Wij leven in een tijd waarin individuen zich terugtrekken in hun eigen universum achter de computer. En in een tijd waarin politieke en religieuze leiders suggereren dat het zich inleven in het onbekende tot identiteitsverlies lijdt. Kunst kan mensen de ervaring opleveren dat het tegenovergestelde waar is.

Tjeerd: U zegt nu dingen waarvan ik het gevoel krijg dat ze niet voor ons, gewone mensen, bedoeld zijn, maar voor andere kunstenaars. En dat is nu precies waar bepaalde weerzin vanuit de politiek voor de kunst vandaan komt. Zegt u mij nou eens in één zin wat het belang van kunst is.

Maria: In één zin?

Tjeerd: Ja. Alles wat van belang is, heeft niet meer dan één zin nodig om zich te verduidelijken. Dat zei mijn leraar Nederlands altijd.

Maria: Kunst is een van de weinige middelen die wij tot onze beschikking hebben om ons invoelend vermogen te ontwikkelen en de noodzaak daartoe is nu groter dan ooit, want een mens zonder invoelend vermogen kan geen geweten ontwikkelen en een mens zonder geweten kan heel makkelijk gewetenloos gaan handelen en iemand die gewetenloos handelt noemen wij een psychopaat.

Tjeerd: Dat is wel een erg lange zin.

Maria: Iets korter dan: De beschaving van een land wordt bepaald door de mate waarin het inlevingsvermogen van haar inwoners ontwikkeld is.

Tjeerd: Ja dat... ik denk dat ik dat niet kan weerleggen, maar er zijn natuurlijk wel meer wegen die tot beschaving kunnen leiden dan de kunst. Beschaving kan ook worden bepaald doordat mensen leven naar de normen van een liberale overtuiging.

Maria: Maar dat is een gepasseerd station. Er zal nooit meer langs de lijnen van één enkele overtuiging gedacht worden. Zoals Nederland ook nooit meer een land met alleen maar een religieuze moraal wordt en ook nooit meer alleen maar wit, kunst nooit meer alleen maar figuratief, en toneel en muziek nooit meer alleen maar klassiek.

Tjeerd: Kunt u zich voorstellen dat ik het moeilijk vind om in de spreekwoordelijke drol op een plankje gespijkerd een poging van de kunstenaar te zien om mijn invoelend vermogen te ontwikkelen? Veel van wat er gemaakt wordt, staat in zijn abstractie en zijn thema's zo ver van de mensen af.

Maria: Niet elke kunstuiting heeft eeuwigheidswaarde, maar het zal toch eerst gemaakt en beoordeeld moeten worden, wil er ooit nog iets aan ons cultureel erfgoed kunnen worden toegevoegd. U begrijpt toch wel dat de kunst nieuwe wegen moet zoeken voordat ze die kan bewandelen?

Tjeerd: Vindt u dat de politiek er voor is om te oordelen over de kwaliteit van kunst?

Maria: Ik denk dat u daar niet onderuit komt. U stelt bezuinigingen voor. De visieloosheid siert de politiek niet, die reactionaire, vaak agressieve, toon ook niet.We zaten met de kunstsubsidiëring al ver onder de Europese norm. Dat wordt nu nog erger. Heeft u ooit iemand gehoord die dat kan verdedigen? Het is afbraakpolitiek. Er wordt alleen maar gesproken over afkeur, waarin ook de reden zou kunnen liggen om juist 200 miljoen méér aan de kunsten te geven.

Tjeerd: Nou, als u dat geld ergens heeft liggen hou ik me aanbevolen.

Maria: En dan? Waar zou u dat geld dan aan geven? Aan wie?

Tjeerd: Dat weet ik niet zo een-twee-drie.

Maria: Maar ook niet zo vier-vijf-zes. Omdat U geen visie heeft op de betekenis van de kunst. Het zou voor U hetzelfde probleem zijn!

Tjeerd: Tweehonderd miljoen extra te besteden zou ik geen probleem willen noemen.

Maria: Omdat u alles zou kunnen honoreren, omdat het U lijkt te ontslaan van een grote verantwoordelijkheid.

Tjeerd: Voorlopig, in het visieloze tijdperk, zult u steun moeten zoeken bij het bedrijfsleven.

Maria: Het bedrijfsleven zou wel gek zijn om geld te stoppen in iets waar geen enkele prestige aan te ontlenen valt volgens de politiek. U schuift de kunsten naar voren als een schurftige, valse asielhond met drie poten en roept naar het potentiële nieuwe baasje: 'Deze moet u nemen!'

Tjeerd: Er zijn landen waar dat een heel vruchtbare samenwerking heeft opgeleverd

Maria: Zijn die landen verder precies zo ingericht als Nederland? Dezelfde ideeën over gezondheidszorg en belastingschalen, bijvoorbeeld?

Tjeerd: Je kunt die dingen niet klakkeloos vergelijken.

Maria: Doet u dat dan ook alstublieft niet.

Tjeerd: En nu?

Maria: Ik ga een potje schrijven. Zie ik u nog eens?

Tjeerd: Heel graag.

Tjeerd Kortjens is politiek assistent van de nieuwe staatssecretaris van cultuur, Halbe Zijlstra. Zijlstra die geen enkele ervaring heeft op cultureel gebied, zal zijn beleid mede baseren op de adviezen van Kortjens. 'Zegt u mij nu eens in één zin wat het belang van kunst is.'

Maria Goos is schrijfster van toneelstukken en film- en televisiescripts. Haar werk wordt gewaardeerd door een gemêleerd publiek van zowel ervaren als onervaren kijkers. 'In één zin?'