Volgens Robert

inleiding, voorbeschouwingen, recensies en intervieuws

uit Het Parool van 8 december 2012

‘Hoe droger en kaler, hoe beter’

Cloaca van Maria Goos is hernomen en de Vara zendt volgend jaar haar nieuwe serie Volgens Robert uit. Die schreef ze samen met haar man Peter Blok, over een huisarts in crisis, over een huwelijk in crisis. ‘Het bleek een prelude op onze eigen toekomst.’

door: Jos Bloemkolk, fotografie: Daniel Cohen

Maria Goos (1956) zal dit seizoen haar naam menigmaal vermeld zien. Op de affiches van Oumi, De hulp en de reprisevoorstelling van Cloaca onder regie van Gerardjan Rijnders, en als auteur (met haar man Peter Blok) van de vanaf februari door de Vara uit te zenden serie Volgens Robert. Daarbij komt nog dat haar volgens eigen zeggen meest meedogenloze stuk, Familie, wordt hernomen. over

Zij doet ook mee in het buitenland. Haar beroemdste stuk, Cloaca, dat al door 600.000 mensen is gezien, wordt altijd wel ergens gespeeld. En dat is waarschijnlijk een unicum voor een Nederlandse auteur. Het stuk werd alleen in Engeland niet goed ontvangen. Goos: “In Argentinië speelt het al vier jaar. Die voorstelling is heel heftig en expressief. Alles uitvergroot, ook de humor. In Nederland hoeft dat niet. Hier is het publiek heel hoogstaand en hoef je niets uit te leggen. In onze beleving is het Engelse theater vaak een poppenkast: alles wordt geëtaleerd, in tegenstelling tot de Engelse film, die juist heel subtiel is. De Engelsen begrepen de personages in Cloaca niet. Ze vonden het maar larmoyante, emotionele bommen. Dat is echt een cultuurverschil. Die directe manier van spreken is zo on-Engels.”

Door al die buitenlandse voorstellingen was Goos gewend andere versies van Cloaca te zien dan de voorstelling tien jaar geleden met Peter Blok, Gijs Scholten van Aschat, Pierre Bokma en Jaap Spijkers, onder regie van wijlen Willem van de Sande Bakhuyzen. “In de oerversie waren de acteurs veertigers. Deze jongens zijn veel jonger. Dat geeft een andere dynamiek. De toon is harder, minder melancholiek. Het heeft een enorm tempo. Er is geen woord geschrapt, maar de voorstelling duurt twintig minuten korter. Het past bij deze tijd. Het is waar geworden voor 2012.”

Rijnders laat niet op de lach spelen. “Je kunt het stuk op talloze manieren uitvoeren, maar volgens hem is het meer tragedie dan komedie.” Maar de humor blijft onmiskenbaar. “Dat heeft iets gemeens. Humor maakt de mensen eerst ontvankelijk, stelt ze op hun gemak, maakt ze zacht. Dan gaat het mes in het hart en worden ze diep geraakt. Het mooiste compliment dat ik ooit heb gehad, kwam van een actrice die zei: ‘Jouw werk blaast de hekjes omver die de mensen om hun hart hebben.’ Humor als voertuig om de weg naar de ontroering te openen.”

“Humor is zo dankbaar. Je voelt de temperatuur stijgen in de zaal. Het publiek voelt elkaars aanwezigheid ook meer. Die verbondenheid, daarin onderscheiden de podiumkunsten zich. De ontroering brengt het publiek weer bij zichzelf. Zo mooi als mensen de bereidheid opbrengen daarin mee te gaan.”

“Het gaat niet zozeer om het huilen. Het gaat erom dat je, wat je ziet, kunt verbinden met je eigen leven. En dat zit hem in kleine middelen. Zinnetjes. Je ziet bij mij nooit iemand sterven. In deel acht van Oud geld heeft Carine Crutzen een monoloog van vier minuten over haar overleden kind. Ze heeft zeven afleveringen niets gezegd. Het komt er heel geserreerd uit. Infuusgewijs druppelt ze het verdriet bij de mensen binnen. En daar zaten geen violen onder. Hoe droger en kaler, hoe beter.”

Goos is in de loop der tijd minder realistisch gaan schrijven. “Het gaat meer naar de vertelling toe, zoals in De hulp en Oumi, waarin de acteurs de mensen aankijken. Geen vierde wand meer, maar verteltheater, zachtaardig cabaret. Bij Doek! was die vierde wand er wel, maar daar was de vertelling niet realistisch lineair, maar vol flashbacks. Ook hier met heel weinig middelen. Twee acteurs, een lamp en een tafeltje. Hoe simpeler, hoe mooier. Dat is wel een ontwikkeling.”

Na Pleidooi (co-auteur) en Oud geld maakte Goos nog Lieve mensen voor de VPRO. Daarna bleef het zeven jaar stil, althans wat de televisie betreft. Maar het klimaat voor kwaliteitsseries is verbeterd. Daarom is nu plaats voor Volgens Robert, een serie die wegens het beroep van de hoofdpersoon (Peter Blok is huisarts) en wegens het Beatlesnummer eerst Dokter Robert heette. “Je hebt ook Dokter Deen en Dokter Tinus, en Dokter Betty komt eraan. Dan is de vraag steeds: ‘Is het zóiets?’ Nee. Daarom hebben we dat ‘dokter’ eruit gehaald. Deze huisarts komt in een grote crisis, omdat hij zich onder druk gezet gevoeld door de zorgverzekeraars. Hij wil een echte huisarts zijn en niet iemand die maar tien minuten aan een patiënt mag besteden.”

“Robert is ook nog vijftig, met een vrouw die als assistente alles voor hem regelt. Een scheefgegroeid huwelijk. In de eerste scène zijn ze aan het bridgen en Robert geeft zijn vrouw een stomp omdat ze een verkeerde kaart oplegt. Daarbij veegt hij het kleed van tafel en vallen de trouwfoto’s en de foto’s en van de kinderen om. Zijn vrouw zegt: ‘Ga jij maar een tijdje op jezelf wonen.’ Dat had ze beter niet kunnen zeggen. Hij komt uit zijn beschermde hoekje, de stolp gaat van zijn gestroomlijnde leven. En hij maakt een enorme ontwikkeling door. Op het eind is hij geen huisarts in Amstelveen meer.”

Goos schreef de serie met Peter Blok. “Ik ben al 32 jaar met die man en hij las al alles wat ik schreef, ook als het maar voor eenderde af was. En niet oordelend. Het prikkelde hem tot geïnspireerde fantasieën: ‘Weet je wat ook mooi is?’ Ik wilde dat formeel maken. We zijn in de auto gestapt met een notitieblokje en gaan rijden. We zijn uitgekomen in Boedapest. Het was De vloer op, maar dan achter het stuur. Ik verzon de situatie, hij improviseerde.”

“Dat was drie jaar geleden. Toen moesten we lachen om die labiele man. Later lachten we niet meer. Het bleek een prelude op onze eigen toekomst. Onze jongste dochter ging het huis uit en ik vond dat verschrikkelijk. Ik rouwde. Maar hij knalde helemaal open. Hij kon zijn verantwoordelijkheid afleggen, omdat het hem gelukt was onze twee dochters naar de volwassenheid te brengen. Hij begon te sporten, ging veel de stad in, dingen kopen. Het idiote was dat we dat al hadden bedacht voor dokter Robert. Die toestand heeft wel een jaar geduurd. Het was kantje boord, maar we zijn er goed uitgekomen.”



Cloaca, 22/1-10/2 in het DeLaMar Theater. Volgens Robert, februari bij de Vara.